Wydaje się, że naprawdę dobra literatura musi zawierać w sobie nowatorską opowieść psychologiczno-obyczajową oraz warstwę niezałszowanych, ponadczowych refleksji natury ogólnoludzkiej – najlepiej gdy mamy ją również w formie aforyzmów wplecionych w dzieło. Niewiele jest takich powieści, ale jeśli już powstawały mówiło się, że są epokowe. Czasami dopiero po latach owa epokowość zostawała odkrywana. Bliska tego ideału literackiego jest jedna z moich najbardziej ulubionych powieści – „Pani Bovary” (1857) Gustawa Flauberta.

Flaubert napisał też m.in. „Dziennik komunałów” (wyd. 1911; z notatek zebranych w latach 1870-80), z podtytułem „Rejestr myśli wytwornych”, jednak tu zamiast ponadczasowych refleksji ogólnoludzkich znajdujemy „prześmiewczy i ironiczny zbiór obiegowych powiedzeń na różnorodne okazje” (cytat z okładki książki wydanej w Wydawnictwie „Fundacja Brulionu”, 1992-1993). Aby w pełni zrozumieć niektóre z nich trzeba dobrze znać historię i realia Francji tamtych czasów, a cześć jest zrozumiała bez takiego przygotowania. Wybrałam tu kilka „komunałów” z fragmentów znalezionych w sieci, cała książka liczy 147 stron. Niektóre aktualne nawet dziś. Pewne stereotypy i zjawiska codzienności pozostają niezmienne.

„Wszystko, co należy mówić w towarzystwie, aby być człowiekiem przyzwoitym i sympatycznym”. (cyt. Flaubert)

Alabaster – Służy do przedstawiania najpiękniejszych części ciała kobiecego.
Alkoholizm – Źródło wszystkich bolączek współczesnych.
Anatema Watykanu – Wyśmiewać.
Angielki – Dziwić się, że mają ładne dzieci.
Apatia– Ogarnia w krajach gorących.
Ateista – Naród złożony z ateistów nie mógłby się ostać.
Balony – Skończy się na tym, że przy ich pomocy polecą na Księżyc.
Biblia – Najstarsza książka świata.
Bielizna – Zawsze niedobrze pokazywać za wiele (za mało).
Błąd – To więcej niż zbrodnia, to błąd (Talleyrand). Nie dostaniecie już do nich okazji (Thiers). Obie te frazy wymawiać z uczuciem.
Ból – Zawsze dobroczynny w skutkach.
Budżet – Wiecznie niezrównoważony.
Charakter pisma – Nieczytelny: świadectwo uczoności, dowodem recepty lekarskie.
Choroba morska – By na nią nie cierpieć, dość myśleć o czym innym.
Ciało – Wiedząc, jak zbudowane jest nasze ciało, nie ośmielilibyśmy się uczynić żadnego ruchu.
Cenzura – Co tu gadać, pożyteczna!
Dagerotyp – Zastąpi malarstwo.
Deputowany – Być nim – szczyt chwały. Miotać gromy przeciw Izbie Deputowanych. Zbyt wielu jest w Izbie gadułów. Nic nie robią.
Descartes – Cogito ergo sum.
Diamenty – Skończy się na tym, że będą je fabrykować. I pomyśleć, że to nic innego, jak węgiel! Gdybyśmy tak znaleźli diament w postaci naturalnej – nie schylilibyśmy się nawet!
Drogi żelazne – Zachwycać się ich wynalezieniem i mówić: Ja, drogi panie, byłem dziś rano we własnej osobie w X, wszystko tam załatwiłem, wsiadłem w pociąg i wróciłem na dziesiątą.
Druk – Cudowny wynalazek. Przyczynił więcej zła, niż pożytku.
Dworce – Zachwycać się, wskazując jako na wzór architektury.
Dyletant – Zamożny jegomość z abonamentem do Opery.
Dzieci – Przy gościach przejawiać liryczną czułość.
Dziobaty – Wszystkie kobiety dziobate – chutliwe.
Eklektyzm – Potępiać jako filozofię niemoralną.
Ogier – Przy pannach mówić: ogromny koń lub podobnie.
Oryginalność – Ośmieszać wszystko, co oryginalne, nienawidzić, wyszydzać i tępić jak się da.
Optymista – Tyleż, co imbecyl.
Powieści – Demoralizują masy. Są powieści, pisane szpicem skalpela i są takie, co ważą się na czubku igły.
Poeta – Elegancki synonim marzyciela i wałkonia.
Poezja – Niepotrzebna, wyszła z mody.
Rtęć – Zabija chorobę wraz z chorym.
Ropucha – Mylić z żabą. Wydziela jad niezwykłej siły. Żyje wśród kamieni.
Tytoń – Przyczyna wszystkich chorób mózgu i mlecza pacierzowego.
Żaba – Samica ropuchy.

Autor: Gustaw Flaubert, tłumaczył z francuskiego Jerzy Gondowicz.
Większy wybór komunałów >>
„Słownik komunałów” w języku angielskim >>